Razglednica iz Ho Ši Mina
Kasno jutro podbočeno mamurlukom i završni taktovima pesme ‘The end’ besmrtnih ‘The Doors’-a. Razbacane stvari po sobi, elise ventilatora obešenog o plafon koje besno štekčući, zlokobno podsećaju na ona veća – helikopterska. Tu je i do dna ispijena flaša konjaka Martell Cordon Bleu, pištolj na rubu kreveta u kome leži kapetan Vilard. Kroz roletne prodiru sunčevi zraci i buka sa ulice. Razmičući ih prstima kapetan procedi kroz zube: ,,Sajgon… Sr**e, još uvek sam u Sajgonu.“
Potpuno je legitimno da se, pri pomenu nekadašnjeg imena najvećeg grada Vijetnama i prestonice njegovog južnog dela koji je kratko postojao, pomisli na uvodne sekvence legendarnog filma Frensisa Forda Kopole „Apokalipsa danas“ i Martina Šina u ulozi kapetana američke vojske – Bendžamina L. Vilarda, ili na neki drugi holivudski film, sa recimo, svemoćnim Čak Norisom u glavnoj ulozi. Asocijacije koje se vezuju uz njegovo ime imaju boje krvi, miris dima i plamte kao džungle spaljene napalm bombama.
Od Vijetnamskog rata (ili Drugog Indokineskog rata, kako je takođe poznat) prošlo je skoro pola veka. Imidž haotične metropole iz koje hiljade civila očajnički pokušava da se evakuiše sa krova ambasade SAD-a, prenatrpanim helikopterima uoči pada u ruke Vijetnamske narodne armije, menja se iz godine u godinu neuhvatljivom brzinom.
Rat je u Vijetnamu, naročito u Ho Ši Minu, kako se Sajgon zove od 1976. godine, nepresušna tema interesovanja turista. Samo oni koji ne poznaju tradiciju, kulturu i duh Vijetnamaca očekuju da će na gradskim trgovima, u parkovima i bulevarima zateći razmetljive kolosalne spomenike koji veličaju pobedu izvojevanu nakon decenije krvave borbe protiv najveće vojne sile sveta, gotovo sasvim uništene zemlje i više od 2 miliona žrtava. Međutim, njih nema. Da bi se oživele uspomene na doba kada se iz ove zemlje danonoćno izveštavalo i za koju se strepelo, potrebno je otići u nekoliko muzeja i to bi bilo to. Tragova rata, srećom, u gradu nema ili nisu vidljivi.
Tan Son Nhat međunarodni aerodrom, koga je grad prosto obgrlio i koji se nalazi na svega 6 km severoistočno od centra osmomilionske metropole, za mnoge je mesto prvog susreta sa ovom zemljom.
Nije zgoreg imati na umu da je pista ovog aerodroma skoro deceniju bila jedna od najopterećenijih na svetu. Danas na nju sleću avioni puni poslovnih ljudi, znatiželjnika, Vijetnamaca koji se vraćaju iz posete rođacima po svetu, a pre pedesetak godina, vojne letelice i stotine hiljada američkih vojnika sa puno strepnji i samo jednom željom – da se u domovinu vrate živi. Kao da u vazduhu i dalje iskre varnice aviona, krcatog vijetnamskom decom, spremnom za evakuaciju u sigurniji svet koji se srušio i zapalio pred sam kraj besmisla uobličenog u ratni sukob.
Ispod ovalnih šapki i pedantno podšišanih frizura policijskih službenika, zaduženih za granične i carinske formalnosti, nema osmeha. Krute i po meri krojene uniforme, ozbiljna lica i žustri pokreti rukama, snažno utiskuju štambilj na vizu u pasošu. Obzirom da je u Socijalističkoj Republici Vijetnam na čelu vlasti Komunistička partija Vijetnama (uz to i jedina legalna partija), komunisticka ikonografija na ulicama gradova i sela, pa i na samom aerodromu, slična je onoj na koju na su bili naviknuti stanovnici bivše SFR Jugoslavije.
Srp, čekić i zvezda na zastavama, panoi i posteri sa crtežima radnika u kombinezonima sa torzoima kao u Tarzana, šlemovima na glavama, za fabričkim strojevima i zanesenih žena u polju sa strukovima pirinča, nasmejanog pogleda koji stremi ka suncu, dečice u belim košuljama sa crvenim maramama oko vrata. Zaneseni, ali sigurni likovi umetnika u službi partije sreću se svuda, pored parkiranog službenog mercedesa na trotoaru u centru grada, iza prodavačice manga na pijaci, na zidu tik uz karaoke bar u kome se mladi Australijanci opijaju do zore, onako kako samo oni umeju. Na takvim panoima neće biti crteža o socijalnim razlikama koje su izražene i vidljive.
U zavisnosti od doba godine i osetljivosti nenaviknutog organizma na visoku vlažnost vazduha, koja je uobičajena za ovaj kutak planete, na skali podnošljivosti i lakoće disanja i kretanja onih koji su navikli na drugačije meteorološke uslove, kazaljka se kreće od optimalnog ka gotovo neizdrživom. Zato pažljivo treba odabrati period godine i posetu kada je malo kiše i kada je vlažnost vazduha niža, odnosno, od novembra do aprila. Bez obzira na doba godine, dana ili večeri, ulice velikih vijetnamskih gradova vrve od pešaka, prodavaca, dece u školskim uniformama (naravno, samo danju), studenata šćućurenih na minijaturnim hoklicama poređanim na trotoaru, sa kojima prolaznici ipak nekako uspevaju da se mimoiđu.
U rekama saobraćaja i potocima koji se u njih ulivaju na raskršćima, bez obzira na brojnost učesnika i naizgled haotičan tok, sve protiče bez većih zastoja, po nekom prećutnom dogovoru i nepisanim pravilima, čije su glavne karakteristike strpljenje i uvažavanje drugih učesnika. Iza njih promiču kulise tipične za zatrčalu i zadihanu indokinesku metropolu u beskonačnoj trci sa budućnošću i modernizacijom, gde joj za vratom neprestano dišu tradicija, prošlost, zaostalost…. U senkama šljaštećih kula od čelika i stakla ostaju skromne i trošne zgradice sa improvizovanim pijacama voća i povrća na trotoarima ispred njih, miomirisi supa spremljenih u kotlovima sklepanih restorančića stešnjenih po haustorima i na stepeništima ulaza zgrada, mešaju se sa zapahom nanovo korišćenog ulja za prženje pomfrita najpoznatijeg svetskog lanca brze hrane čije ime počinje na M, koji je zauzeo prizemlje tržnog centra u susedstvu.
Od aerodroma do centralnog – odnosno prvog distrikta, stiže se neobično brzo, budući da u Ho Ši Minu živi više stanovnika nego u čitavoj Srbiji zajedno. To je deo grada u kome se nalazi najveći deo trgova, šetališta, muzeja i spomenika koje bi trebalo da obiđe svako ko dolazi u ovaj grad.
Centralni gradski trg zapravo je prostrana i dugačka promenada izduženog pravougaonog oblika (njeno zvanično ime je je Nguyen Hue) popločana granitom, omeđena ponekom klupom i soliterima u čijim su se prizemljima uselile prodavnice znanih i neznanih internacionalnih brendova proizvođača odeće, obuće i tehnike, zatim knjižare, kafeterije, restorani.
Gotovo sve građevine na trgu (i široj okolini) koje nisu čeda vijetnamskog ekonomskog čuda koje i dalje traje, a koje svojom elegancijom, ozbiljnošću i skladnošću odstupaju od modernističkog obrasca stopljenog u staklo, čelik i beton sa neonskim autogramom pravih i strogih linija, najčešće su baština francuske kolonijalne arhitekture.
Svakako da hotel Reks (Rex) pripada tom odabranom i dopadljivom društvu. Svoju karijeru luksuznog hotela započeo je kao izložbeni salon za Citroenove automobile još 1927. godine i doživeo nekoliko rekonstrukcija i renoviranja. Početkom šezdesetih u njemu odseda 400 američkih vojnika, a za vreme rata hotel postaje dom novinarima koji su o njemu izveštavali. Čuvene konferencije za štampu Američke vojne komande sazivane u 17.00h cinično nazivane ‘Five O’Clock Follies’ (Budalaštine u 5 sati), kao i bar na krovu u kome se tračarilo, strahovalo, saznavalo i opuštalo uz brektanje propelera helikoptera u daljini ili Hendriksovih gitarskih rifova sa lokalne radio stanice, koja će u proleće 1975. u potpunosti promeniti repertoar.
U krugu od nekoliko stotina metara je i lepo zdanje Gradskog pozorišta znanog i kao Operska kuća grada, mlađe i skromnije rođake opere Garnije u Parizu, koja je poslužila arhitektama kao inspiracija i model. Odlikuje je kitnjasti stil 3. Francuske Republike, menjala je kapacitet i namenu pa je tako jedno vreme u njoj odsedao donji dom parlamenta Južnog Vijetnama.
Ho Ši Min nema svog Kvazimoda, ali ima svoj Notr Dam. Katolička bazilika „Naša gospa od bezgrešnog začeća„, nekada „Naša gospa od Sajgona“, nešto skromnije lepote, uspešno se bori da se prilagodi komunističko-modernističkom ambijentu u kome se našla i koji je izdaleka posmatra. Ostavljeno joj je da duge penzionerske godine i decenije provodi u širokom zelenom pojasu oko nje.
Krajem 19. veka, kada je sagrađena i to od materijala koji do Sajgona doplovio čak iz Tuluza, na mestu gde se nekada nalazila jedna pagoda, njen blizanački par tornjeva visok 58 metara bio je najviši u gradu, koji je u dva navrata bio prestonica Francuske Indokine. Tvrdi se da je 2005. godine granitna statua Bogorodice postavljena na zelenom platou ispred bazilike, pustila suzu i izazvala pažnju javnosti, strepnju i nadu malobrojnih katoličkih vernika.
To čudo su prvo mogli da primete radnici Centralne gradske pošte, dok su se približavali svom radnom mestu, smeštenom odmah uz katedralu. Na izboru za mis najlepših francuskih neokolonionalnih izdanja ovog grada, Pošta bi ušla najuži izbor. Njena fasada boje prezrelog manga i prostrana i otmena centralna hala, bude nostalgiju i navode na pitanje: kada smo i zašto prestali da šaljemo razglednice? Zidovi u njoj oslikani su velikim mapama Indokine, atmosfera je starinska, svečana, na zidu nasuprot ulazu veliki portret „Ujka Hoa“ i ispod njega časovnik.
7. novembar 2024.
Sa uživanjem sam pročitala članak. Naslućuje se duša pisca i njegov doživljaj sredine koja mu se sviđa i koju poštuje