Poluostrvo Mani, biser Peloponeza

Objavljeno 29. avg 2023. | 1 komentar

Pre nekoliko godina, naišla sam na fotografije juga Peloponeza – istorijskog poluostrva u obliku raširene šake s palcem i tri dugačka prsta, bez kažiprsta, i videla pejzaže toliko jedinstvene, koje nigde na obali Grčke nisam pre videla. Na putovanju, posetila sam turistički nedovoljno poznate predele, delove obale Grčke bez hotelskih kompleksa i masovnog turizma, prelepa ruralna mesta na „srednjem prstu“ Peloponeza – poluostrvo Mani – čije delove ni Turci za skoro šest vekova koliko su vladali ovim prostorima, nisu osvojili. Pejzaži Manija liče na one Jonskih ostrva (naročito Krfa), s prirodom nalik onoj na srednjem i južnom Jadranu, i u severnom delu podsećaju na predele Toskane u Italiji.

PROČITAJTE I…

Upoznajte Persepolis i Pasargad, drevne prestonice Persije

Mani – u centralnom delu južnog Peloponeza

Mani (nekada Maini ili Maina), poluostrvo u centralnom delu južnog Peloponeza, važi za divlje, planinsko, i na samom jugu krševito mesto, gde je sve do sredine XX veka, do nekih od sela bilo moguće stići isključivo vodenim putem. Grci iz drugih delova zemlje, tvrde da su nalik pejzažima, isti i lokalni ljudi. Nepopustljivi stanovnici Manija dobili su naziv “Manioti”, po grčkoj reči za ludu strast – „manija“. Reputacija stanovnika zabačenog, unutrašnjeg Manija, prgavih i tradicionalno orijentisanih, poznata je još od pamtiveka, zbog čega su se mnogi potencijalni okupatori, poput Turaka, na kraju opredelili da ih jednostavno – ostave na miru. S obzirom da se Mani nalazi južno od Sparte, Manioti često za sebe tvrde da su direktni potomci drevnih ratnika.

Međutim, istorijski spisi govore o tome da su prvi stanovnici koji su došli na jug Peloponeza, u Lakoniju – Krićani, što ima smisla. Stanovnici južnog Krita – Sfakijanci, osim Maniota, u Grčkoj su poznati po prgavom temperamentu, sklonosti ka oružju i pobunama, krvnoj osveti, i veoma tradicionalni.

Iako su Osmanlije krenule u osvajanje Grčke još krajem 1390-tih, prvi put su organizovano pokušali da osvoje Mani tek 1770. godine. Za to postoji i valjan razlog. Nepristupačni tereni Manija i ratoborno stanovništvo, opredelili su Turke da im umesto da ih osvoje, nametnu da plaćaju porez. Dodatno, za prikupljanje poreza od stanovništva Manija, unajmili su lokalnog velmožu, Maniota, Grka Petrobejsa Mavromihalisa, bogatog veleposednika koji je za vreme okupacije u stvari bio u službi Turaka (Petro-bejs, tj. Petros-beg, bilo je njegovo tursko ime). Međutim, problem je nastao kada su Turci odlučili da smanje njegova mesečna primanja. S obzirom da je bio poznat i uticajan među stanovništvom, i sa konekcijama van Manija, revoltiran redukovanjem prihoda, odlučio je da okupi ljude i organizuje ustanak protiv Turaka. Ustanak je zvanično počeo 23. marta 1821, u Kalamati.

Romantični Kardamili

Trideset pet kilometara južno od Kalamate, sedišta regije Mesinije, na severu Manija nalazi se romantični gradić Kardamili. Obala čija priroda podseća na Krf, a plaže na naš srednji Jadran i čemprese severne Italije (jedna od njih, podsetila me je na Kraljičinu plažu u Miločeru), privukla je najčuvenijeg britanskog putopisca, Ser Patrika Li Fermora (1915-2011), da u Kardamiliju sazida kuću, i za sebe i suprugu, fotografkinju Džoan, sredinom 1960-tih napravi privatno utočište.

Zbog učešća u oslobađanju Krita od Nemaca u Drugom svetskom ratu, boravka u Kairu kao ratnog agenta, i zbog toga što je kao osamnaestogodišnjak, 1933. pešice proputovao Evropu – od Engleske do Istanbula, Fermora opisuju kao kombinaciju Džejmsa Bonda, Indijane Džonsa i Grejema Grina. U letnjikovcu, bračni par proveo je poslednje decenije života, usput gosteći najčuvenije stvaraoce druge polovine XX veka. S obzirom da nisu imali potomstvo, nakon smrti, supružnici su imanje zaveštali Benaki muzeju u Atini, i ona je danas u vlasništvu Stavros Nijarhos fondacije. Grčka je kuću pretvorila u muzej i proglasila je kulturnom baštinom, otvorivši je za posete 2019. godine.

Nekadašnje privatno utočište – deo scenografije čuvenog filma

Godine 2013, kuća je ponovo privukla pažnju, kada je poslužila kao deo scenografije poslednjeg filma iz čuvene trilogije američkog režisera Ričarda Linklejtera “Pre ponoći” (2013), sa Itanom Houkom i Džuli Delpi u glavnim ulogama. Prema rečima poslednje kućepaziteljke i kuvarice letnjikovca Fermorovih koju sam upoznala tokom posete ovoj kući, treći i poslednji film iz trilogije, snimljen je za samo dve nedelje, a vodič koji me je proveo kroz kuću objasnio je i da su cene iznajmljivanja ove kuće izuzetno visoke.

Pred sam početak pandemije koronavirusa, kuću su leti krenuli da iznajmljuju po ceni od 6000 evra, dnevno. Manjak potražnje zbog epidemije oborio je cenu, i dnevni najam danas iznosi 3000 evra. S obzirom da je gotovo u kontinuitetu izdata tokom čitavog leta (jun-oktobar), poseta kući je moguća isključivo ponedeljkom, samo između 12 i 13 h, kada se imućni gosti mole da siđu do privatne plaže, kako ih posetioci tokom sat vremena ne bi remetili u njihovom miru.

Areopoli

Južnije od mesta Kardamili, stigli smo u Areopoli, najveće mesto središnjeg dela poluostrva Mani čiji naziv u prevodu s grčkog znači “mesto Aresa (Marsa – boga rata)”. Na centralnom trgu, orijentir predstavlja statua Petrosa Mavromihalisa – “Petrobeja”, vođe ustanka protiv Turaka u Grčkom ratu za nezavisnost, koji je 17. marta 1821. na ovom mestu proglasio rat Osmanlijama. Naziv sela od oko hiljadu stanovnika, koji je 1912. godine promenjen iz naziva “Tsimova” u ovaj današnji, potpuno odgovara istorijskom događaju – pobuni koju odražava imidž boga rata. U letnjoj tišini, spomenik je okružen malim tavernama, pekarama i zanimljivom, lokalnom kamenom crkvom.