Đerdap – prvi srpski geopark

Objavljeno 14. jul 2020. | 0 komentara

Foto: Stevan Aksentijevic from Pixabay

Područje Đerdapa je, odlukom Izvršnog saveta Organizacije Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu – UNESCO, od 10. jula 2020. godine upisano na listu UNESCO Global Geoparks i proglašeno prvim geoparkom u Srbiji. Na zasedanju Izvršnog saveta UNESCO-a, potvrđena je odluka o izboru Geoparka Đerdap za jedan od 15 novih geoparkova u svetu.

Geoparkovi su jedinstvena, geografski celovita područja koja se odlikuju lokalitetima i pejzažem od međunarodnog geološkog značaja, ali istovremeno i sa izuzetnim prirodnim i kulturnim nasleđem. Geopark Đerdap se prostire na površini od 1.330 km2, obuhvatajući izvanredne lokalitete i fenomene geološkog karaktera.

Foto: falco from Pixabay

Đerdapska klisura

Najupečatljiviji prirodni fenomen u Geoparku je Đerdapska klisura koja je, sa dužinom od preko 100 kilometara, najduža klisura u Evropi. Sastoji se od četiri manje klisure i tri kotline: Golubačka klisura, Ljupkovska kotlina, klisura Gospođin Vir, Donjomilanovačka kotlina, Kazanska klisura, Oršavska kotlina i Sipska klisura. Na ovom prostoru Dunav je svojom snagom duboko isklesao snažne kamene planine Južnih Karpata. Tu je, otkrivajući izuzetne lepote geonasleđa, ostavio iza sebe „knjigu geološke evolucije Zemljine kore na Dunavu od proterozoika do poslednjeg ledenog doba“, referentne lokalitete za srpsku geološku zajednicu i istorijski važnu lokaciju za razvoj paleontologije, sedimentologije, hidrogeologije i geomorfologije.

Foto: Dragoslav Ilić from Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0)

Područje Đerdapske klisure, najduže klisure probojnice u Evropi, odlikuje se složenim reljefom sa mrežom klusura, kanjona i dubokih uvala. Ona takođe sadrži lokalitete i segmente koji predstavljaju značajna svedočanstva o geološkom i geomorfološkom razvoju Zemlje. Zato ne čudi prisustvo brojnih kraških pojava, lokaliteta geološkog karaktera zaštićenih kao zaštićena područja. Među njima su spomenici prirode „Prerasti u kanjonu Vratne“, „Prerast Šuplja stena“, „Tunelska pećina Prerast u kanjonu Zamne“ i „Blederija“. Tu su i zaštićena područja od lokalnog značaja: spomenici prirode „Rajkova pećina“, „Bigrena akumulacija kod manastira Tumane“ i „Bigrena akumulacija Beli Izvorac“. Ona su, pored područja Nacionalnog parka „Đerdap“ obuhvaćena Geoparkom.

Lepenski Vir, Foto: Arvid Olson from Pixabay

Kolevka evropske civilizacije

Zbog specifičnog geografskog položaja, blage klime i raspoloživih, raznolikih prirodnih resursa, ovo područje je bilo milenijumsko naselje nekoliko civilizacija. One datiraju iz vremena mezolita (Lepenski Vir, oko 9.500 – 5.500 p. n. e.) i neolita (najstariji rudnik u Evropi – Rudna Glava kod Majdanpeka, oko 5.000 godina p. n. e.). Iz novijeg – rimskog, vizantijskog i turskog perioda su Trajanova tabla, tvrđave Golubački grad i Fetislam, Diana. Ne treba zaboraviti ni tradicionalne kuće, crkve i manastiri.

Foto: Sanja026 from Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0)

Proglašenje područja Đerdapske klisure i njenog zaleđa – delova planinskih masiva Kučaj i Miroč, za prvo područje u Srbiji koje upisano na listu UNESCO Globalna mreža geoparkova, rezultat je višegodišnjeg rada.

Ministarstvo zaštite životne sredine je 2014. godine pokrenulo inicijativu za uspostavljanje geoparkova u Republici Srbiji. Krajem 2015. godine formiran je Radni tim za uspostavljanje geoparka Đerdap. On je u skladu sa Operativnim uputstvom UNESCO Global Geopark Network uradio Aplikacioni dosije. Ovaj dokument je preko Nacionalne komisije za saradnju sa UNESCO dostavljen Sekretarijatu UNESCO Global Geoparks.

Foto; Sonja Sonja from Pixabay

Geopark Đerdap je uspostavljen na osnovu Sporazuma o saradnji između Ministarstva zaštite životne sredine, Zavoda za zaštitu prirode Srbije, JP „Nacionalni park Đerdap“ i opština Golubac, Majdanpek, Kladovo i Negotin, kojim je predviđeno da JP „NP Đerdap“ bude nosilac aktivnosti Geoparka.

Proglašenjem Geoparka Đerdap, stvoreni su uslovi za razvijanje praksi i modela za jedinstveno povezivanje zaštite geološkog nasleđa i regionalnog održivog ekonomskog razvoja ovog područja.

Proširenjem liste sa novih 15 geoparkova u svetu, danas je u globalnu mrežu geoparkova upisano 161 područje od izuzetnog međunarodnog geološkog značaja koje se prostire u 44 zemlje.

Pogledajte kako izgleda Nacionalni park Abel Tasman, najlepša oaza Novog Zelanda. Upoznajte tajlandski Nacionalni park Doi Sutep Pui i jedinstvena Plitvička jezera.

Ostale vesti pročitajte ovde.